Samen Beslissen

Samen Beslissen gaat over het proces van gezamenlijke besluitvorming: door professionals, het kind en de ouders of opvoeders. Wordt Samen Beslissen goed ingezet, dan heeft dat een positief effect op de assertiviteit van het kind én de ouders. Zij voelen zich gehoord en gezien. Dat leidt tot een grotere tevredenheid over het hele proces.

Simpel gezegd: wanneer je als ouder meer betrokken wordt bij de zorg of het onderwijs van je kind, komt dit de zorg of het onderwijs ten goede. Jouw kind ziet dat jullie samenwerken en dat heeft een positieve invloed op hem of haar.

Waarom samen beslissen?

Het resultaat daarvan is dat het kind ook beter meewerkt en openstaat voor de aangeboden hulp of onderwijs. Er ontstaat meer vertrouwen en een betere relatie met ouders, hulpverleners of de leraar. De behandeling slaat dan beter aan. Daardoor zal het kind minder uitvallen, een grotere kans op een diploma of certificaat hebben en daarmee uitzicht op een baan. Zo bouw je samen aan het (zelf)vertrouwen dat ook later nodig is.

Er is een richtlijn voor Samen Beslissen voor jeugdprofessionals die is opgesteld door het Nederlands Jeugdinstituut, de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW), het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse Vereniging van Pedagogen en Onderwijskundigen (NVO).

Deze richtlijn gaat in op het proces van beoordelen en beslissen over hulp bij vragen en problemen in de opvoeding van jeugdigen. Het adviseert om bepaalde methodische gesprekstechnieken uit de hulpverlening in te zetten.

Hoewel deze richtlijn een mooi begin is, zijn we er nog niet. Uit een onderzoek van Hogeschool Inholland blijkt dat er nog iets anders nodig is: de vaardigheid om een proces te creëren waarin ouders, kinderen én professionals daadwerkelijk met elkaar een vraag of probleem verkennen. En vanaf die basis gezamenlijk beslissingen nemen over de in te zetten hulp of onderwijs.

Waarderend veranderen

Stichting OPP is dan ook van mening dat er, om écht samen te beslissen, nog een extra ontwikkelstap nodig is. Daarom werken we volgens de principes van ‘waarderend veranderen’. Daarbij maken we gebruik van co-creatieve werkvormen. Want door met elkaar in gesprek te gaan, creëren mensen betekenis.

Binnen de jeugdzorg is Stichting OPP hierin een pionier. Wij hebben ervaren dat als mensen verhalen delen over wat voor hen belangrijk is en voor het systeem, ze meer verbonden zijn met elkaar. En ze met elkaar beter geïnformeerde besluiten nemen voor zichzelf en voor het collectief.

Daarin maakt stichting OPP het verschil. Wij geloven dat er pas echt iets verandert als je kinderen zelf samenbrengt met hun opvoeders en professionals om zo samen passende manieren van hulp of onderwijs te organiseren. Dan pas maak je echt verschil. Luisterend naar het kind en ouders en inspelend op hun behoeften. Je hebt namelijk alle partijen in het hele systeem nodig om iets te veranderen. Want iedereen ziet vanuit zijn eigen situatie een ander deel van de oplossing.

Echte co-creatie

Echte co-creatie kan alleen als alle betrokkenen een actief aandeel hebben in het bedenken van de oplossing. De verbinding tussen ouders, kinderen, professionals en leraren is daarin onmisbaar. Niet alleen de onderlinge verbondenheid, maar ook de verbondenheid met de eigen behoefte of ambities en verbinding met het grotere, gemeenschappelijke doel.

Co-creatie is niet zo eenvoudig als het lijkt. Betrokken kinderen, professionals en ouders moeten zich realiseren dat hun ‘waarheid’ niet de enige is, maar er wel toe doet. Dat vraagt om een nieuwsgierige opstelling ten opzichte van de perspectieven van anderen. Want door te beseffen dat we elkaar nodig hebben, kunnen we in het creërende proces waardevol zijn.

Het besef dat kinderen, ouders en professionals samen bijdragen aan een zinvol doel, zet aan tot actie. Juist doordat zij werken aan iets dat groter is dan henzelf. Er vindt een verschuiving plaats van ‘Waarom lukt het niet’ naar ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit gebeurt?’.

Deze werkwijze bewijst dat zorg en onderwijs die aansluiten bij de behoefte van een kind, pas écht ontstaat als je vanaf het allereerste begin luistert naar elkaar, samenwerkt en elkaars perspectief erkent. Iedere ervaring in het proces doet ertoe.

Er is voldoende kennis én wijsheid aanwezig bij ouders, de community en de hulpverleningsorganisaties. Toch staat de overtuiging dat mensen in het systeem zelf heel goed weten wat er moet gebeuren in schril contrast met het idee dat een expert alle antwoorden kent. Deze overtuiging vraagt om een verandering in de relatie tussen organisaties en betrokken kinderen en ouders.

Daarom heeft in de hierbij gebruikte werkvormen niet de expert een belangrijke rol, maar gaat het juist om de betekenis die ouders, kinderen en professionals geven aan wat er gebeurt. Vanuit hun eigen perspectief worden oplossingen verkend en uiteindelijk samen beslissingen genomen over wat het beste is om te doen.

Dat Samen Beslissen effect heeft, staat voor stichting OPP als een paal boven water. Maar wat is het resultaat van Samen Beslissen als het gaat om het laten opgroeien van kinderen tot zelfredzame volwassenen? Wat merken kinderen en ouders hiervan in het dagelijks leven? We verzamelden de impact:

• Iedere mening doet ertoe. Die van de professional, van de ouder en van het kind. Op een gelijkwaardige manier. Dit besef sterkt kinderen en ouders in toekomstige situaties: ze worden zelfverzekerder.
•  Iedereen wordt gezien als gelijkwaardig en is onderdeel van de oplossing. Iedere individuele ervaring is waardevol en ook dat doet wat met het zelfvertrouwen.
• Kinderen raken minder gestrest wanneer ze zien dat hun ouders gelijkwaardig worden behandeld door school of hulpverleners.
• Ouders denken minder negatief over zichzelf als ze mee mogen beslissen. Ze voelen dat ze er toe doen. 
• Een ouder heeft vaak duidelijk voor ogen wat het kind nodig heeft. Door hierover op een gelijkwaardige manier met elkaar in gesprek te gaan, kan hulp zo passend mogelijk georganiseerd worden.
• Een professional, een jongere of een ouder die heeft meegedacht over het eigen werk of de eigen zorg, voelt zich meer verantwoordelijk en betrokken. Meer dan wanneer een expert of leidinggevende het je opdraagt. 
• Ouders, professionals en kinderen voelen zich gewaardeerd.

Wij geloven in Samen Beslissen. Het heeft effect. Voor ons is het dan ook geen optie om hier niet naar te blijven streven. Want ook als shared decision making niet toegepast wordt, heeft dat gevolgen voor kinderen en hun ouders:

1. Kinderen houden zich onnodig veel bezig met dingen waar hun ouders mee bezig zijn. Ze maken zich meer zorgen.
2. Ouders raken meer gestrest of raken in de problemen.
3. Ouders worden verdrietig, boos of depressief en reageren dit af op de kinderen.